Dziecko a kolizja – jak reaguje niepełnoletni na gwałtowne hamowanie?

Artykuł Uniwersyteckiego Szpitala Dziecięcego w Krakowie.

Mimo rosnącej świadomości społeczeństwa na temat zachowywania bezpieczeństwa na drodze oraz coraz bardziej drobiazgowych regulacji prawnych dotyczących zabezpieczeń przeciwkolizyjnych w samochodach osobowych, wypadki samochodowe pozostają jedną z wiodących przyczyn zgonów i niepełnosprawności w populacji dziecięcej.

Jak szacuje WHO, corocznie na świecie może mieć miejsce nawet powyżej 260 000 przypadków śmierci osób w wieku 0-19 lat w wyniku kolizji, przy czym dzieci biorą udział w około 20% wszystkich wypadków [1]. W Polsce co roku na każde 100 000 dzieci, 8 do 15 z nich ginie w zdarzeniu drogowym i choć w zestawieniu ogólnoświatowym plasujemy się mniej więcej w połowie stawki (powyżej 15/100 000 zgonów ma miejsce w Afryce i południowozachodniej Azji, najniższe wskaźniki, <8/100 000, wykazują kraje Ameryki Południowej, Australia i Meksyk [1]), nadal wskazać można elementy, które powinny być poprawione, by zwiększyć bezpieczeństwo najmłodszych obywateli.

Choć rozwijający się i wzrastający organizm wykazuje się większą plastycznością niż ciało dojrzałe, jest przez to również bardziej podatne na złamania i czynniki mogące zaburzyć jego prawidłowy rozwój. Na domiar złego, z uwagi na budowę człowieka, uszkodzeniom ulegają najczęściej najbardziej wystające, newralgiczne części ciała, najczęściej z podobną częstotliwością - kończyny, szyja, głowa [2]. Biorąc pod uwagę ten fakt, nikogo zapewne nie zdziwi poniższe zestawienie najczęstszych obrażeń odniesionych w wyniku kolizji wśród dzieci:

Spośród różnych dostępnych danych dotyczących epidemiologii wypadków drogowych wśród dzieci na szczególną uwagę zasługują doniesienia o dramatycznych efektach niewłaściwego zabezpieczenia dziecka uczestniczącego w wypadku samochodowym. Prawidłowo zastosowane systemy chroniące młodocianego pasażera samochodu osobowego to obecne w standardowym użytku pasy trój- i pięciopunktowe oraz różnego rodzaju foteliki dziecięce. Poprawnie zamontowane zabezpieczenia zmniejszają śmiertelność wypadkową u dzieci względem populacji niezabezpieczonej nawet o 75% [3].

Mechanizm powstawania urazów w wyniku gwałtownego wyhamowania różni się między dziećmi zabezpieczonymi a nieodpowiednio lub niezabezpieczonymi. Ponieważ głównym zadaniem pasów i fotelików jest utrzymanie pasażera w fotelu podczas kolizji oraz rozprowadzenie energii kinetycznej na dużej powierzchni w celu zapobieżenia zogniskowanym uszkodzeniom ciała, dzieci nieodpowiednio przygotowane do jazdy doświadczają znacznie więcej poważnych urazów układów kostno-stawowego, naczyniowego i nerwowego. W tej populacji częstość hostpitalizacji powypadkowej rośnie 14-krotnie, złamania niemal 6-krotnie, urazy jamy brzusznej 20-krotnie, uszkodzenia narządów klatki piersiowej – 13-krotnie [4]. Ponieważ brak jest u takich dzieci zabezpieczenia przed bezpośrednim zderzeniem głowy chociażby z deską rozdzielczą pojazdu, często dochodzi do urazów twarzo- i mózgoczaszki oraz samego mózgowia, co może doprowadzić do poważnych stanów medycznych, jak wstrząśnienie mózgu, obrzęk, krwawienia wewnątrzczaszkowe i trudne do leczenia rozsiane uszkodzenia aksonalne, w których uszkodzeniu ulegają nie same ciała komórek nerwowych, a przewodzące od nich sygnały wypustki, zwane właśnie aksonami.

Klinicznie, w zalezności od warunków towarzyszących wypadkowi, można zastać różne sytuacje – w przypadku niepełnoletnich niezabezpieczonych taki pasażer może całkowicie wypaść poza wnętrze auta przez wybitą szybę, doznać urazu przez niedostosowane do odmiennych proporcji i wymiarów ciała dziecka systemy zabezpieczające, jak poduszki powietrzne, czy znaleźć charakterystyczne dla tego typu sytuacji miskowate wgniecenia na leżących bezpośrednio przed dzieckiem częściach tapicerki, sygnalizujące uraz głowy. Warto również wspomnieć o dodatkowych zagrożeniach, jakie niesie ze sobą trzymanie dziecka niezabezpieczonego na kolanach – w takiej sytuacji urazy dziecka są dodatkowo potęgowanne przez podążające podobnym torem bezwładne ciało opiekuna.

Mimo wszystkich niebezpieczeństw płynących z nieodpowiedniego zabezpieczenia pasami bezpieczeństwa, sam mechanizm tychże pasów nie jest idealny. W wyniku gwałtownej deceleracji wystąpić mogą rozmaite uszkodzenia ciała, wynikające z przyłożenia pasów. Obrażenia takie występują zwykle w wyniku działania sił ściskających i ścinających przede wszystkim na struktury położone w jamie brzusznej i za nią (ryzyko rozdarcia tętnic biodrowych, pęknięcia aorty brzusznej, złamania kręgosłupa lędźwiowego z możliwym uszkodzeniem rdzenia kręgowego i porażeniem kończyn dolnych, rozdarcia jelit). Wszystko to jednak blednie w obliczu porównania ryzyka sytuacji generowanych przez używanie i nieużywanie pasów bezpieczeństwa, gdyż, jak jednogłośnie wykazują badania, uszkodzenia wtórne do stosowania systemów zabezpieczających uczestników wypadku są dużo rzadsze i najczęściej mniej poważne od tych wynikających z ich niestosowania [5,6].

Podsumowując, dzieci, z uwagi na kruchość swoich ciał, zasługują na szczególną uwagę przy planowaniu podróży samochodem. Należy zadbać o odpowiednie wyposażenie auta w foteliki i dostosowane do wymiarów dziecka pasy bezpieczeństwa oraz o ich właściwe stosowanie. Należy wystrzegać się bagatelizowania ryzyka wystąpienia kolizji, mając na uwadze poważne możliwe jej następstwa.

AUTORZY:

PRZYPISY:

1. Children and road traffic injury, World report on child injury prevention, WHO & UNICEF

2. Figueiredo Junior, Israel, Carvalho, Mauricio Vidal de, & Lima, Glauca Macedo de. (2012). Pediatric trauma due to motor vehicle accidents on high traffic roadway. Einstein

(São Paulo), 10(1), 29-32.

3. Rice TM, Anderson CL. The effectiveness of child restraint systems for children aged 3 years or younger during motor vehicle collisions: 1996 to 2005. Am J Public Health. 2009;99(2):252-257. doi:10.2105/AJPH.2007.131128

4. Chan L, Reilly KM, Telfer J. Odds of critical injuries in unrestrained pediatric victims of motor vehicle collision. Pediatr Emerg Care. 2006 Sep;22(9):626-9. doi: 10.1097/01.pec.0000227867.46439.76. PMID: 16983245.

5. Lapner PC, McKay M, Howard A, Gardner B, German A, Letts M. Children in crashes: mechanisms of injury and restraint systems. Can J Surg. 2001 Dec;44(6):445-9. PMID: 11764879; PMCID: PMC3692680.

6. Ogundele OJ, Ifesanya AO, Adeyanju SA, Ogunlade SO. The impact of seat-belts in limiting the severity of injuries in patients presenting to a university hospital in the developing world. Niger Med J. 2013;54(1):17-21. doi:10.4103/0300-1652.108888